Laatst bijgewerkt:
18 oktober 2024
Het wetsvoorstel versterking regie op de volkshuisvesting ligt bij de Tweede Kamer. Naar verwachting wordt met grote delen van het wetsvoorstel ingestemd, en zal de wet ingaan per 1 juli 2025. We verwachten ook dat er een verplichting komt om een gemeentelijk volkshuisvestingsprogramma op te stellen. Daarin komt dan onder andere de regionaal afgestemde woon- en zorgopgave voor aandachtsgroepen en ouderen te staan. Dit onderdeel wordt ook wel ‘woonzorgvisie’ genoemd.
Voor het opstellen van een regionaal afgestemde woonzorgvisie zijn diverse handreikingen verschenen:
- Handreiking voor het opstellen van een woonzorgvisie in het volkshuisvestingsprogramma
- Handreiking voor het opstellen van een regionale woonzorganalyse
- Handreiking 'Regionale samenwerking organiseren en doen'
De handreikingen geven veel inzicht, maar zijn voor sommige betrokkenen mogelijk te uitgebreid. Daarom vatten we de hoofdpunten samen. De handreikingen beschrijven fasen om tot beleid en afspraken over wonen en zorg voor aandachtsgroepen en ouderen te komen in het volkshuisvestingsprogramma. Meer diepgaande informatie vindt u in bovenstaande handreikingen.
- Geen enkele gemeente of regio begint op 0. Er is al lopend beleid over de woningbouw, huisvesting van diverse doelgroepen en de eventuele ondersteuning daarbij. Neem dit als startpunt.
- Werk samen met regionale partners, waaronder zorginstellingen, welzijnsorganisaties en woningcorporaties, om een gezamenlijke visie te ontwikkelen. Betrek de stakeholders tijdig zodat er een gedragen beeld en visie is en later geen discussie ontstaat over uitgangspunten, aantallen en behoeften. Investeer ook in de regionale samenwerking, zowel ambtelijk als bestuurlijk. Leer elkaar kennen en neem daar voldoende tijd voor.
- Kies voor de mate van samenwerking. Minimale variant: het wettelijk vereiste wordt uitgevoerd. Maximale variant: gezamenlijke ontwikkeling van woonzorgconcepten, strategische samenwerking, samenbrengen van financiële middelen, enzovoorts.
- Vertaal dit in rollen, taken en verantwoordelijkheden.
- Richt de governance in. Leg vast hoe ver de formele invloed per partij op de gezamenlijke visie reikt: van meedenken tot meebeslissen. U kunt hiervoor het format bestuurlijke opdracht (docx, 18 kB) gebruiken.
- Om te komen tot een woonzorgvisie die aansluit bij de lokale en regionale situatie is het belangrijk om de lokale situatie op het gebied van volkshuisvesting en zorg in kaart te brengen. Hoe groot is de opgave? Wat hebben de verschillende doelgroepen nodig? Hoe ziet de woningvoorraad eruit? Wat gaat er gebouwd worden? Welke zorg en ondersteuning is er nodig? Breng daarbij de huidige knelpunten en behoeften in kaart. De analyse bestaat uit de volgende onderdelen:
o Maak een overzicht van de demografische trends in de gemeente of regio, zoals vergrijzing, geboortecijfers, migratiepatronen en de samenstelling van huishoudens. Deze analyse biedt inzicht in de veranderende bevolkingssamenstelling en de impact daarvan op de vraag naar woningen en zorgvoorzieningen.
o Bepaal de omvang van de aandachtsgroepen in relatie tot de woonvoorraad. Dus welke aandachtsgroepen zijn er in de regio en waar zitten de knelpunten in de huisvesting.
o Inventariseer de woon- en zorgbehoeften van verschillende doelgroepen, zoals ouderen, mensen met een beperking, chronisch zieken en andere aandachtsgroepen. Hierbij wordt gekeken naar de gewenste woonsituatie en leefomgeving en de behoefte aan ondersteuning en zorg.
Zet deze analyse van vraag en aanbod vervolgens af tegen kaders waaruit blijkt in hoeverre, op welke manier en met welke randvoorwaarden in de behoeften kan worden voorzien. Bijvoorbeeld:
o in hoeverre wordt ingezet op modulaire en tijdelijke woningen
o wat is de minimale kwaliteit/oppervlakte van een woning
o is bij elk woningbouwproject een sluitende businesscase nodig of kan het ene project financieel bijdragen aan het andere project
o gaan gemeenten bij gronduitgifte een lagere grondprijs hanteren
- Formuleer een gecombineerde woonzorgvisie waarin volkshuisvestingsdoelstellingen worden geïntegreerd met zorg- en welzijnsdoelstellingen. Betrek stakeholders bij het opstellen van de visie en zorg voor draagvlak en betrokkenheid. Dit is echt een proces dat tijd kost, investeer daarin. Zoek tijdens dit proces ook naar de verbinding met de realiteit: Waar doen we dit voor? Wie zijn onze doelgroepen? Welke uitdagingen komen zij tegen bij het zoeken naar huisvesting en ondersteuning? Wat helpt hen daarbij?
- Formuleer concrete beleidsmaatregelen en actieplannen op basis van de gecombineerde visie. Het gaat bijvoorbeeld om woningbouw en transformatie, verdeling tussen gemeenten, verdeling tussen doelgroepen en concrete woonzorgarrangementen. Welke maatregelen nemen we in welke periode? Naar welk doel streven we?
- Zorg ook voor afstemming tussen volkshuisvestings- en zorgbeleid om een samenhangende aanpak te waarborgen. Beschrijf welke partners u nodig heeft en welke afspraken u met partners maakt.
- Beschrijf ook de verschillende woonzorgconcepten. Deze sluiten aan bij de behoeften van de bevolking, zoals levensloopbestendige woningen, woon-zorgcomplexen, serviceflats, kleinschalige woonvormen en thuiszorgdiensten. Hierbij wordt gekeken naar de mogelijkheden om zelfstandig wonen te faciliteren en tegelijkertijd passende zorg en ondersteuning te bieden.
- Het beleid moet ook gericht zijn op betere toegankelijkheid en betaalbaarheid van woningen en zorgvoorzieningen voor alle inwoners, ongeacht leeftijd, inkomen of zorgbehoefte. Dit omvat maatregelen zoals sociale woningbouw stimuleren, woningen aanpassen aan de behoeften van ouderen en mensen met een beperking, en financiële ondersteuning bieden aan kwetsbare groepen.
- Maak het beleid volgens de vastgestelde rollen, taken en verantwoordelijkheden (zie fase 1). Concreet:
o Zorg dat de aanpak gericht is op het bevorderen van samenwerking en integratie tussen verschillende partijen in het domein van wonen en zorg. Denk aan gemeenten, woningcorporaties, zorginstellingen, welzijnsorganisaties, buurtbewoners en vrijwilligersorganisaties. Dit omvat netwerken creëren, kennis en expertise delen en gezamenlijke projecten en initiatieven ontwikkelen.
o Maak beleid dat ook gericht is op het betrekken van inwoners en belanghebbenden bij de ontwikkeling en uitvoering van het woonzorgbeleid. Dit omvat inspraakprocedures, participatietrajecten, bewonersbijeenkomsten en adviesraden om input te verzamelen en draagvlak te creëren voor genomen maatregelen.
- Afhankelijk van de mate van samenwerking en de governance (zie fase 1) nemen partijen gezamenlijk besluiten over het beleid en de maatregelen.
- De afspraken over de woon- en zorgopgave worden opgenomen in gemeentelijke volkshuisvestingsprogramma’s. Die moeten worden bekrachtigd door de afzonderlijke colleges van burgemeester en wethouders binnen de woningbouwregio.
- De afspraken over de urgentieverlening aan urgente groepen en de verdeling van deze groepen binnen de woningmarktregio worden opgenomen in de gemeentelijke huisvestingsverordeningen. Die moeten worden bekrachtigd door de afzonderlijke gemeenteraden binnen de woningmarktregio.
- De extra woon- en zorgopgave zal leiden tot een actualisatie van
o de woondeal voor de woningbouwregio
o het Wmo-beleidsplan van de afzonderlijke gemeenten
o prestatieafspraken tussen gemeenten, corporaties en huurdersorganisaties, waarbij ook zorg- en welzijnsorganisaties worden betrokken
- Voer het beleid uit.
- Monitor regelmatig de voortgang van de implementatie en evalueer de effectiviteit van genomen maatregelen inclusief de indicatoren voor woonsituatie, zorgkwaliteit, levenskwaliteit en participatie. Stuur indien nodig bij op basis van de resultaten van monitoring en evaluatie.